Phạm Tiến Duật – nhà thơ “ngọn lửa đèn” trong thế hệ các nhà thơ trưởng thành trong thời kỳ kháng chiến chống đế quốc Mỹ. Thơ ông có giọng điệu hào hùng, sôi nổi, trẻ trung, tinh nghịch nhưng không thiếu sâu sắc. Trong tập thơ “Vầng trăng quầng lửa” của ông, bài thơ “Lửa đèn” nổi bật – một bài thơ với sức sống mãnh liệt, tinh thần chiến đấu bền bỉ, kiên cường của quân dân ta trong cuộc chiến bảo vệ Tổ quốc.
Contents
Đèn, tắt lửa, thắp đèn
Bài thơ “Lửa đèn” viết năm 1967, xuất bản trong tập “Vầng trăng quầng lửa” năm 1970. Đây là một bài ca chiến đấu, cổ vũ, ẩn dụ cho tinh thần bất khuất của nhân dân ta. Bài thơ gồm ba phần: Đèn, tắt lửa, thắp đèn.
Đèn – khúc tâm tình vang lên đầy say đắm
Phần mở đầu bài thơ là lời tâm tình vang lên đầy say đắm của chàng trai dành cho cô gái, bên kia cầu là nơi thật tuyệt vời mà chàng trai muốn dành tặng cho cô gái. “Nơi những miền quê yên ả” chính là quê hương ta đầy xinh đẹp, bình yên đến lạ kỳ, là nơi có những hoa thơm và trái ngọt, nơi nuôi dưỡng tâm hồn của mỗi người. Nhà thơ sử dụng biện pháp so sánh để ví những sản vật quê hương như những “ngọn đèn”, chiếc “đèn lồng”, “ngọn lửa đèn dầu” không chỉ giúp các sự vật trở nên sinh động mà còn ẩn chứa sức sống mãnh liệt. Chính nhờ những ruộng đồng, những mảnh đất dồi dào màu mỡ đã tạo nên một vùng quê yên ả như vậy.
Tắt lửa – đánh giá địch trong bóng tối
Phần hai, “Tắt lửa”, là sự chuyển đổi từ đêm sang ngày, từ bóng tối trở thành trạng thái chủ đạo để đánh giặc trong âm thầm nhưng bền bỉ. Đèn phải tắt để ta có thể chiến đấu. Nhà thơ sử dụng biện pháp nhân hóa và điệp ngữ “làm duyên” để khẳng định bóng tối đã bao trùm, ta chủ động tắt đèn để che mắt địch. Với sự mưu trí của con người, ta có thể lợi dụng bóng tối để đánh lừa địch và thắp lên niềm tin cho nhân dân về cuộc sống yên bình, ấm no, hạnh phúc.
Thắp đèn – hướng đến ngày mai tươi sáng
Cuối cùng, phần “Thắp đèn” là niềm tin vào một ngày mai tươi sáng, khi đất nước không còn bom đạn, cảnh báo chết chóc. Trên mảnh đất của ta, sẽ không còn bom đạn mà thay vào đó là những chiếc đèn lồng, đèn sao năm cánh, đèn hoa lấp lánh tô điểm cho quê hương. Những câu thơ cuối bài là niềm tin mãnh liệt vào dân tộc ta, ngày mai quê hương xinh đẹp sẽ được bừng sáng. Trên đường đến những ngôi nhà hạnh phúc, ta sẽ cùng nhau đi, bước vào ngày chung đôi.
Bằng giọng thơ hóm hỉnh, lối hát giao duyên, các biện pháp so sánh, nhân hóa, ẩn dụ…, Phạm Tiến Duật đã tạo nên một bức tượng đài vững chãi, dấu ấn lịch sử của một thời các chiến sĩ quên mình vì nghiệp lớn, là nơi bùng lên khơi nguồn cho tinh thần yêu nước.
