Nếu bạn đang tìm hiểu về văn nghị luận xã hội, thì đây là kiến thức quan trọng trong chương trình ngữ văn lớp 7. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về thể loại này, bao gồm đặc điểm và phương pháp làm bài văn nghị luận. Kiến thức về ngữ văn 7 rất quan trọng, vì vậy mình sẽ phân tích kỹ về văn nghị luận để các bạn hiểu rõ hơn về nó. Dưới đây là cách làm bài văn nghị luận xã hội:
Contents
Văn Nghị Luận Xã Hội Là Gì?
Văn nghị luận là việc bàn về một vấn đề, một hiện tượng đời sống hoặc một tác phẩm văn học bằng cách đưa ra các luận điểm, luận chứng và luận cứ để lập luận và chứng minh cho vấn đề nêu ra. Một bài văn nghị luận có tính thuyết phục phải đưa ra đầy đủ các luận điểm, luận cứ và có ví dụ minh chứng cho luận điểm đã nêu. Văn nghị luận có thể chia thành văn nghị luận xã hội và văn nghị luận văn học.
Văn nghị luận xã hội là một thể loại văn học bàn về các vấn đề trong xã hội, chính trị, đạo đức và đời sống. Các đề tài của văn nghị luận xã hội rất đa dạng, bao gồm các vấn đề về tư tưởng, đạo lý, các sự việc, hiện tượng tốt-xấu, tích cực-tiêu cực trong cuộc sống thường ngày, đặc biệt là các vấn đề mang tính cấp bách, thời sự như các vấn đề về thiên nhiên, khí hậu, môi trường, hội nhập và toàn cầu hóa. Trừ các bài nghị luận văn học, các thể loại văn bản viết khác đều có thể là dạng văn nghị luận xã hội.
Văn nghị luận xã hội có hai dạng bài đó là: nghị luận về tư tưởng đạo đức và nghị luận về một hiện tượng đời sống.
Đặc Điểm Văn Nghị Luận Xã Hội
Khi nhắc đến một bài văn nghị luận, ta nhắc đến tính thuyết phục và chặt chẽ trong hệ thống các luận điểm, luận cứ và cách lập luận hay các ví dụ để chứng minh cho luận điểm đã nêu ra.
Luận điểm: là những quan điểm được nêu ra để bảo vệ cho vấn đề cần chứng minh. Luận điểm bao gồm ý kiến, tư tưởng của người viết, người nói nhưng vẫn phải đảm bảo tính khách quan, chân thực. Luận cứ thường trả lời cho câu hỏi Tại sao? Như thế nào? cộng với luận điểm đã nêu.
Luận cứ: để làm sáng tỏ cho luận điểm được nêu ra, ta cần có hệ thống các luận cứ như lý lẽ, dẫn chứng cụ thể để bảo vệ cho luận điểm đó. Lý lẽ phải rõ ràng, dẫn chứng phải xác thực, tiêu biểu để thuyết phục dễ dàng hơn.
Cách lập luận: là trình tự lập luận bằng hệ thống luận điểm, luận cứ và các dẫn chứng cụ thể tạo thành một chỉnh thể thống nhất. Cách lập luận phải chặt chẽ, xuyên suốt một vấn đề, không được lập luận hời hợt làm tăng tính mâu thuẫn trong hệ thống các luận điểm.
Cấu Trúc Bài Văn Nghị Luận Xã Hội
Mở bài: Đặt vấn đề cần chứng minh bằng cách giới thiệu về tầm quan trọng cũng như tính cấp thiết của vấn đề.
Thân bài: Chứng minh vấn đề nêu ra bằng hệ thống các luận điểm và luận cứ khách quan, chính xác.
Luận điểm 1: Các luận cứ và dẫn chứng làm sáng tỏ luận điểm 1.
Luận điểm 2: Các luận cứ và dẫn chứng làm sáng tỏ luận điểm 2.
Luận điểm 3: Các luận cứ và dẫn chứng làm sáng tỏ luận điểm 3.
…Luận điểm n.
Kết bài:
Khẳng định lại tính đúng đắn của vấn đề hoặc tầm quan trọng của vấn đề.
Mở rộng: Nêu ra bài học và đánh giá (nếu có).
Các phương pháp luận:
Một bài văn nghị luận đòi hỏi phải kết hợp chặt chẽ các phương pháp luận để tăng tính thuyết phục cho vấn đề cần chứng minh. Thường thì người ta sẽ sử dụng các phương pháp luận sau đây:
Phương pháp giới thiệu: Đây là phương pháp hay sử dụng để giới thiệu khái quát về vấn đề được nêu ra hoặc các luận điểm để chứng minh cho vấn đề.
Phương pháp giải thích: Giải thích các từ, câu, nghĩa đen, nghĩa bóng (đối với các bài nghị luận về nhận định); nêu ra các nguyên nhân, lý do dẫn đến vấn đề cấp thiết (đối với các bài nghị luận về hiện tượng đời sống).
Phương pháp phân tích: tiến hành phân tích các mặt của vấn đề bằng cách đưa ra luận điểm và các luận cứ làm sáng tỏ cho luận điểm. Đây là phương pháp chủ yếu trong một bài văn nghị luận.
Phương pháp chứng minh: Chứng minh tính đúng đắn của vấn đề bằng các luận điểm và luận cứ. Đặc biệt là phải nêu ra được các dẫn chứng cụ thể. Phương pháp này thường được sử dụng trong các bài nghị luận về một tư tưởng đạo đức.
Phương pháp so sánh: so sánh các hiện tượng tương ứng hoặc cùng hiện tượng nhưng ở các quốc gia khác nhau (nghị luận về hiện tượng, đời sống), so sánh với các tác phẩm cùng đề tài (nghị luận về tác phẩm văn học) để thấy rõ tính đúng đắn và hợp lý của vấn đề.
Phương pháp tổng hợp: tổng hợp lại tất cả các lý lẽ đã nêu ra từ từ các phần đã phân tích đi đến cái chung. Phương pháp sử dụng để kết đoạn, kết thúc vấn đề trong bài.
Một số cách làm bài văn nghị luận xã hội
1. Nghị luận về một hiện tượng đời sống
- 1.1: Cơ sở về kiểu bài nghị luận về một sự việc hiện tượng đời sống
Lối sống của học sinh bắt đầu từ nhận thức về từng sự việc trong đời sống hàng ngày như một vụ cãi lộn, một vụ đánh nhau, nói tục chửi bậy, thói ăn quà vặt, xả rác bừa bãi,… Những sự việc hiện tượng như thế học sinh nhìn thấy hàng ngày xung quanh chúng ta, nhưng chúng ta ít có dịp suy nghĩ, phân tích, đánh giá về mặt đúng sai, lợi-hại, tốt-xấu. Kiểu bài này từ một hiện thực trong đời sống để viết thành văn nghị luận, nêu lên những nhận xét, đánh giá của bản thân về sự vật, hiện tượng.
1.2: Khái niệm, đặc điểm, yêu cầu của kiểu bài
Khái niệm: là bàn về một sự việc, hiện tượng có ý nghĩa đối với xã hội, vấn đề đó đáng khen, đáng chê hoặc vấn đề đáng suy nghĩ.
Đặc điểm: xuất phát từ một sự việc, hiện tượng có thật trong đời sống hàng ngày, mà chúng ta nhìn thấy, nghe thấy hoặc tham gia rồi mới rút ra nhận xét, đánh giá mang tính khái quát.
Yêu cầu: trong quá trình phân tích, phải chỉ ra những vấn đề có thật, không nói quá.
1.3: Cách làm bài văn nghị luận: 4 bước
1.4: Bố cục của bài
Mở bài: Giới thiệu sự việc, hiện tượng cần bàn luận (nêu luận điểm tổng quát).
Thân bài:
- Gợi tên sự việc, hiện tượng cần bàn luận (giải thích).
- Chỉ ra biểu hiện cụ thể của sự vật, hiện tượng cần bàn luận.
- Chỉ ra nguyên nhân của sự việc, hiện tượng.
- Chỉ ra mặt lợi, mặt hại, tốt-xấu của sự việc, hiện tượng.
- Biện pháp khắc phục và bày tỏ ý kiến cá nhân.
Kết bài:
- Khẳng định lại vấn đề cần bàn luận, liên hệ bản thân.
- Mở rộng: Nêu mặt trái của vấn đề để nhìn nhận một cách toàn diện hơn.
2. Nghị luận xã hội về một tư tưởng đạo đức
Là bàn luận về các tư tưởng, đạo đức trong cuộc sống, bao gồm cả tư tưởng, đạo đức tốt hoặc xấu.
Cách làm:
- Nghị luận về tư tưởng đạo đức tốt:
MB: Giới thiệu về tư tưởng tốt và khẳng định tính đúng đắn của vấn đề.
TB:
- Giải thích (nếu có).
- Chứng minh tính đúng đắn của vấn đề: Nêu lên các luận điểm và luận cứ,
- Trả lời câu hỏi: tại sao + luận điểm.
- Dẫn chứng cho mỗi luận cứ.
- Phê phán một số bộ phận đi ngược lại đạo đức và đưa ra lời khuyên.
- Mở rộng: nêu mặt trái của vấn đề để nhìn nhận một cách toàn diện hơn.
KB:
Khẳng định lại tính đúng đắn của vấn đề.
Đánh giá và nêu bài học (nếu có).
Nghị luận về tư tưởng, đạo đức xấu:
MB: Giới thiệu tư tưởng, đạo đức xấu, đưa ra quan điểm phản bác tư tưởng.
TB:
- Giải thích (nếu có).
- Phân tích mặt hại của tư tưởng: đưa ra các luận điểm, luận cứ và dẫn chứng.
- Phê phán những người đang theo tư tưởng này và đưa ra lời khuyên.
- Mở rộng: Đặt ở khía cạnh khác, tư tưởng có xấu hay không?
KB:
- Khẳng định lại quan điểm sai lệch của vấn đề.
- Đánh giá và nêu bài học (nếu có).
Vai Trò Của Văn Nghị Luận Xã Hội
Việc xếp nghị luận xã hội là một dạng văn bản quan trọng không thể thiếu trong chương trình giáo dục văn học bậc phổ thông, nó đã nói lên tầm quan trọng của nó trong việc giáo dục học sinh. Trước hết, mục đích của bài văn nghị luận xã hội là đưa ra bàn bạc, làm rõ những mặt tích cực-tiêu cực, đúng-sai, tốt-xấu trong xã hội với mục đích tuyên truyền và kêu gọi mọi người đứng ra giải quyết các vấn đề bất công trong xã hội. Vì vậy, bài văn nghị luận xã hội góp phần giáo dục đạo đức cho học sinh, giáo dục học sinh về ý thức xây dựng lối sống công bằng, văn minh, thông qua việc thể hiện tư tưởng, quan điểm, cách nhìn nhận, đánh giá với vấn đề. Ngoài ra, bài văn nghị luận xã hội giáo dục cho học sinh cách hình thành tư duy hợp lý, khoa học, biết cách bày tỏ quan điểm, tư tưởng của mình một cách rành mạch, rõ ràng, biết cách tìm hiểu, khám phá và xác định chân lý trong cuộc sống.
Bài văn nghị luận xã hội có vai trò không nhỏ trong việc giáo dục, hình thành nhân cách và phát triển tư duy cho học sinh. Do đó, việc rèn luyện, bồi dưỡng các kỹ năng trong việc làm văn nghị luận xã hội là rất cần thiết và quan trọng đối với việc giáo dục văn học phổ thông.
Đó là bài chia sẻ về cách làm bài văn nghị luận xã hội chất lượng nhất. Bạn đọc có thể tham khảo thêm tại website Học Dễ (hocde.vn).
