Văn chương là màu sắc đa dạng của cây bút, tạo nên bức tranh cuộc sống bằng những gam màu hiện thực. Nhưng văn chương không thể chỉ để làm mãn nhãn người đọc, mà nó còn mang đến những cung bậc tình cảm chân thật không giả dối. Qúa trình tạo nên tác phẩm nghệ thuật là một hành trình tâm hồn, khi người nghệ sĩ dùng cả trái tim để đưa bạn đọc trở lại với đời thực, để cùng lắng đọng và sẻ chia. Trong bài thơ “Đồng chí”, Chính Hữu đã vẽ lên bức tranh hiện thực nơi núi rừng biên giới, thấm đẫm tình đồng chí đồng đội bằng vẻ đẹp giản dị, mộc mạc.
Chính Hữu, một nhà thơ chiến sĩ nổi tiếng trong kháng chiến chống Pháp, thường viết về chiến tranh và hình ảnh người lính. Bài thơ “Đồng chí” là một trong những tác phẩm tiêu biểu và thành công nhất của ông. Được viết và in lần đầu trên một tờ báo đại đội ở chiến khu Việt Bắc vào năm 1948, bài thơ dựa trên những trải nghiệm của Chính Hữu và đồng chí đồng đội trong chiến dịch Việt Bắc thu đông năm 1947, khi đánh bại cuộc tấn công quy mô lớn của thực dân Pháp.
Bằng những câu thơ tự do, ngôn từ giản dị, bài thơ thể hiện hình ảnh người lính trong cuộc chiến chống Pháp và tình đồng chí đồng đội thắm thiết, kết nối giữa những người lính. Những câu đầu với cấu trúc câu thơ song hành, thành ngữ dân gian “nước mặn đồng chua”, cách nói sáng tạo từ tục ngữ “đất cày lên sỏi đá”, giọng thơ thủ thỉ tâm tình gợi cảnh hai người lính đang ngồi kể cho nhau nghe về quê hương mình. Đó là những vùng quê nghèo khó, lam lũ: một người ở miền biển “nước mặn đồng chua”, một người ở miền trung du “đất cày lên sỏi đá”. Có lẽ chính nguồn gốc xuất thân của các anh đã làm nên bệ phóng cho tình đồng chí.
Các anh đã tham gia đội ngũ bộ đội kháng chiến với chung lý tưởng đánh giặc cứu nước. Cuộc kháng chiến chống Pháp chính là nơi hội tụ trái tim những người con yêu nước, từ lạ thành quen, từ xa thành gần. Trải qua những khó khăn nơi chiến trường, tình đồng chí đã giúp các anh có được sự cảm thông, thấu hiểu nỗi lòng và tình cảm của nhau. Những cuộc trò chuyện bên nhau, những chia sẻ về quê nhà đầy bâng khuâng, thương nhớ thành tâm đã gắn kết thêm tình đồng chí của các anh, biến nó ngày càng thắm thiết, sâu sắc. Các anh bây giờ không chỉ là tri kỉ thân thiết của nhau mà đã trở thành những người “đồng chí”.
Bài thơ tiếp tục thể hiện biểu trưng và sức mạnh của tình đồng chí trong những câu thơ sau đó. Hình ảnh “súng bên súng, đầu sát bên đầu” gợi lên tư thế của người lính trong đêm phục kích, luôn sát cánh bên nhau trong mọi khó khăn, nguy hiểm. Hình ảnh “đêm rét chung chăn” là một hình ảnh đẹp, đầy ý nghĩa, cho thấy sự sẻ chia những thiếu thốn gian khổ trong cuộc đời người lính. Tình đồng chí là đỉnh cao của tình bạn, tình người, là cội nguồn sức mạnh để người lính vượt qua những khó khăn gian khổ. Hai tiếng “đồng chí” đơn sơ mà cảm động đến nao lòng, làm bừng sáng ý nghĩa của cả bài thơ.
Câu thơ cuối cùng tạo nên một hình ảnh tuyệt đẹp và thi vị, phát hiện của người lính trong đêm phục kích: “đầu súng trăng treo”. Ánh trăng lấp lánh trên đầu súng, biểu tượng của cuộc chiến đấu và cuộc sống hòa bình trong tương lai. Súng là biểu tượng của người chiến sĩ, trăng là biểu tượng của thi sĩ. Hình ảnh “đầu súng trăng treo” thể hiện sự gắn kết giữa sự thực tế và tưởng tượng, sự chiến đấu và trữ tình, hiện thực và lãng mạn. Ánh trăng trên đầu súng tượng trưng cho tâm hồn người lính nồng hậu, đầy ánh sáng lạc quan, luôn hướng về một ngày mai tươi sáng.
Từ bài thơ “Đồng chí” của Chính Hữu, chúng ta nhìn thấy tình đồng chí đồng đội ở cảnh chiến trường. Dưới nét vẽ giản dị, mộc mạc, Chính Hữu đã tạo nên một bức tranh tuyệt đẹp và thi vị. Tác phẩm này mang lại một giai điệu mới mẻ trong thơ ca cách mạng, tạo nên một bài ca không quên về người lính chống Pháp. Chính Hữu đã dùng ngôn ngữ bình dị, tự nhiên, với những thành ngữ dân gian để thể hiện sự thi vị, mộc mạc của bài thơ, đồng thời tô điểm bằng hình ảnh biểu trưng và ngòi bút hiện thực lãng mạn. Nhưng điều quan trọng nhất là tình đồng chí đồng đội được tái hiện một cách chân thật và sâu sắc, để rồi khi thời gian trôi qua, tác phẩm vẫn luôn mãi trong lòng độc giả.
