Trong dòng văn học hiện thực phê phán 1930-1945, Chí Phèo là một tác phẩm đặc biệt, mang đến cho người đọc những ấn tượng mạnh mẽ, không thể quên về cuộc sống nghèo khó và bi kịch của nông thôn Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám. Đồng thời, tác phẩm cũng thức tỉnh chúng ta về lòng căm thù xã hội đen tối đã phá hủy nhân phẩm con người và cảm thông với những thân phận bị đè nén trong chế độ cũ.
Giá trị hiện thực
Trong thế giới nghệ thuật chân chính, giá trị hiện thực luôn đồng hành cùng giá trị nhân đạo. Chí Phèo của Nam Cao không là ngoại lệ. Nhà văn không chỉ miêu tả cuộc sống bần cùng, khó khăn của nhân vật chính mà còn xuyên suốt tác phẩm khám phá một hiện thực sâu xa hơn: con người không còn là chính mình, thậm chí không còn là con người, mà trở thành một con “quỷ dữ”, bị hệ thống thống trị tàn bạo chà đạp. Với cái nhìn nhân văn sắc bén, Nam Cao đã xây dựng một tác phẩm độc đáo, mang đậm giá trị hiện thực và nhân đạo không thể tìm thấy ở các tác giả đương thời.
Hành trình của Chí Phèo
Khi đọc Chí Phèo, chúng ta được chứng kiến hành trình đau đớn của nhân vật chính. Từ người trẻ tuổi tốt bụng, Chí Phèo trở thành một con quỷ dữ dưới bàn tay của Bá Kiến – kẻ ác độc và xảo quyệt. Bá Kiến đã lợi dụng Chí Phèo, biến anh ta thành công cụ để đạt được mục đích và thực hiện âm mưu đen tối. Chí Phèo đã mất đi những phẩm chất tốt đẹp của con người, chỉ còn lại sức mạnh để tàn phá và đe dọa. Truyện xoay quanh mối quan hệ phức tạp giữa Chí Phèo và Bá Kiến, cho thấy sự thống trị và những tổn thương sâu sắc của xã hội đối với con người.
Giá trị nhân đạo
Tuy nhiên, trong cuộc đấu tranh đen tối này, Nam Cao cũng mang đến cho chúng ta một tia sáng nhân đạo. Nhân vật Thị Nở, một người xấu xí và bệnh hoạn, đã đánh thức tâm hồn nhân đạo trong Chí Phèo. Chí Phèo nhận ra rằng một chút tình thương, dù chỉ từ một người xấu xa như Thị Nở, cũng đủ để làm sống dậy con người trong anh. Nhưng bi kịch là rồi cuối cùng, Thị Nở cũng không thể ở bên cạnh Chí Phèo. Chí Phèo buộc phải đối mặt với sự cô đơn và thực tế rằng xã hội đã cướp đi quyền làm người của anh mãi mãi. Chí Phèo trở thành biểu tượng cho sự đau đớn và cố gắng sống trong một xã hội vô nhân đạo.
Kết luận
Tác phẩm Chí Phèo của Nam Cao không chỉ có giá trị hiện thực sắc bén mà còn mang đến cho chúng ta một tinh thần nhân đạo sâu sắc. Sự kết hợp giữa những giá trị hiện thực và nhân đạo đã làm nên một tác phẩm bất diệt, có khả năng đánh thức tri thức và khơi dậy những tình cảm đẹp đẽ trong tâm hồn người đọc. Đó là một lời kêu gọi thảm thiết: Hãy yêu thương và cứu lấy con người!
