Văn học dân gian Việt Nam vừa phản ánh mối quan hệ với thiên nhiên vừa phản ánh mối quan hệ với quốc gia và dân tộc. Những tác phẩm văn học này tổng hợp quá trình cải tạo và chinh phục thế giới tự nhiên của ông cha ta.
Contents
Phản ánh mối quan hệ với thiên nhiên
Trong văn học dân gian, thiên nhiên hiện lên với một vẻ đẹp tươi mới, đáng yêu. Cây đa, bến nước, vầng trăng… tất cả được tô điểm trong những tác phẩm này. Còn trong văn học trung đại, hình tượng thiên nhiên được gắn với lý tưởng đạo đức, thẩm mỹ như tùng, cúc… Trong văn học hiện đại, tình yêu với quê hương, đất nước và cuộc sống, đặc biệt là tình yêu đôi lứa được thể hiện. Thiên nhiên hiện lên trong thơ văn thân thiết và gần gũi, tươi đẹp và thơ mộng, đa dạng và thay đổi theo quan niệm thẩm mỹ của từng thời.
Phản ánh mối quan hệ quốc gia dân tộc
Dòng văn học yêu nước phản ánh con người Việt Nam trong quan hệ với quốc gia và dân tộc. Nhiều tác phẩm của dòng văn học này đã trở thành những kiệt tác văn chương bất hủ của dân tộc. Nội dung tiêu biểu và xuất hiện suốt trong văn học nước ta luôn là cuộc đấu tranh chống lại các thế lực xâm lược để bảo vệ nền độc lập tự chủ của mình. Tình yêu nước trong văn học trung đại được thể hiện qua ý thức sâu sắc về quốc gia, dân tộc, truyền thống văn hóa, truyền thống dựng nước và giữ nước… Văn học dân gian thể hiện nổi bật qua tình yêu làng xóm, tình yêu đối với nơi chôn rau cắt rốn hoặc qua thái độ căm thù các thế lực ngoại xâm giày xéo quê hương… Văn học trung đại thể hiện ý thức sâu sắc về quốc gia dân tộc, truyền thống văn hiến lâu đời của dân tộc. Văn học hiện đại gắn liền tình yêu nước với sự đấu tranh và lý tưởng XHCN.
Phản ánh mối quan hệ xã hội
Trong xã hội phong kiến, văn học Việt Nam nói lên tiếng tố cáo các thế lực chuyên quyền và bày tỏ sự cảm thông sâu sắc với những người dân bị áp bức, bóc lột. Các tác phẩm thuộc dòng văn học này thể hiện ước mơ da diết về một xã hội dân chủ, công bằng và tốt đẹp cho nhân dân. Nhìn thẳng vào thực tại để phê phán, lên án và cải tạo xã hội là một truyền thống cao đẹp, là biểu hiện rực rỡ của chủ nghĩa nhân đạo trong văn học Việt Nam.
Phản ánh ý thức về bản thân
Văn học Việt Nam ghi lại quá trình lựa chọn, đấu tranh để khẳng định cái đạo lí làm người của dân tộc trong sự kết hợp hài hoà hai phương diện: tâm và thân, phần bản năng và phần văn hoá, tư tưởng vi kỷ và tư tưởng vi tha, ý thức cá nhân và ý thức cộng đồng. Văn học có thể đề cao mặt này hay mặt khác trong những hoàn cảnh lịch sử khác nhau. Tuy nhiên, xu hướng chung của sự phát triển văn học dân tộc là xây dựng một đạo lí làm người với nhiều phẩm chất tốt đẹp của con người.
Văn học dân gian Việt Nam không chỉ phản ánh mối quan hệ với thiên nhiên, quốc gia dân tộc hay xã hội mà còn phản ánh ý thức về bản thân và quyết tâm xây dựng một cộng đồng tốt đẹp hơn cho tương lai. Văn học dân gian là một kho tàng văn chương vô cùng quý giá của dân tộc Việt Nam.
