Nghệ thuật văn chương luôn mang trong mình sứ mệnh cao quý, hướng về con người và phục vụ cho con người. Mỗi nhà văn, khi viết, phải có ý thức rằng mình đang viết cho ai, viết về cái gì, và viết như thế nào. Họ phải sáng tạo một cách có nghệ thuật. Nhưng nghệ thuật là gì?
“Nói nghệ thuật tức là nói đến sự cao cả qua tâm hồn. Đẹp tức là một cái gì cao cả. Đã nói đẹp là nói cao cả.” – Nguyễn Đình Thi
Ý kiến của Nguyễn Đình Thi đã đúng khi ông nói “Nói nghệ thuật tức là nói đến sự cao cả của tâm hồn”. Nghệ thuật là cách cảm nhận, cách suy nghĩ, cách viết với ý nghĩa của nhà văn. Viết văn không chỉ đơn thuần là viết nghệ thuật, mà nó còn phải “nói đến sự cao cả của tâm hồn”. Văn chương hướng tới con người, và văn chương chân chính phải thể hiện sự cao cả của tâm hồn.
Contents
Văn học và sự cao cả của tâm hồn
Văn chương chân chính luôn hướng tới con người. Nhưng làm thế nào? Điều này càng đáng bàn. Nguyễn Đình Thi nói đến “sự cao cả của tâm hồn”. Đây là chỉ đến những điều tinh tế và duy nhất trong mỗi con người. Đồng thời, nó cũng có nghĩa là ta hiểu cái đẹp. “Đẹp tức là một cái gì cao cả. Đã nói đẹp là nói cao cả.” Và ta hiểu rằng cái đẹp không phải là cái xấu, mà cái đẹp là cái hoàn thiện, là nét dáng đáng yêu, đáng tôn thờ. Đối với nhà văn, cái đẹp không chỉ đơn thuần là cái cao cả. Thậm chí, một nhà văn có thể miêu tả một cái nhìn xấu, một tội ác, một tên giết người, nhưng cách miêu tả của họ vẫn phải cao cả.
Những tác phẩm độc đáo của Nam Cao
Trong nền văn học Việt Nam, Nam Cao là một trong những nhà văn không mệt mỏi phấn đấu cho nghệ thuật. Các tác phẩm của ông luôn xuất sắc miêu tả tâm lý nhân vật. Truyện ngắn của Nam Cao đi sâu vào đời sống tâm linh của những người nghèo khổ, mang theo nhiều bi kịch. Với những nhân vật như cái Tí trong truyện “Một đám cưới”, Nam Cao đã khéo léo tả được tình yêu thương và lòng hi sinh của một con người đối với gia đình. Nhà văn đã viết một câu bất hủ: “Người chỉ xấu xa hư hỏng trước đôi mắt ráo hoảnh của phường ích kỉ. Và nước mắt là miếng kính biến hình vũ trụ”. Mỗi nhân vật trong truyện ngắn của Nam Cao đều mang trong mình một thế giới tâm hồn riêng không lẫn với bất kỳ ai. Chính nhà văn đã tìm ra cái đẹp trong từng con người thông qua nghệ thuật miêu tả tâm lý độc đáo.
Hướng tới sự cao cả của tâm hồn
Hãy biết hướng tới sự cao cả của tâm hồn thông qua phong cách nghệ thuật độc đáo của chúng ta. Đó là điều mà Nguyễn Đình Thi đặt ra để văn học nói chung và từng nhà văn nói riêng. Mỗi rung cảm trong tâm hồn, một ánh nhìn, một nụ cười thánh thiện của con người sẽ trở nên bất tử thông qua nghệ thuật. Cao cả không đơn thuần là một khái niệm trừu tượng, không chỉ là thần thánh, mà trước hết nó ẩn chứa trong tâm hồn con người. Con người cao cả, tức là con người đẹp. “Đẹp tức là một cái gì cao cả”. Lão Hạc, Chí Phèo, Chị Dậu,… là những nhân vật đẹp vì lòng yêu thương, lòng hi sinh. Đẹp là cảm nhận về sự hướng thiện trong cả hình thể và tính cách. Vậy con người đẹp cũng là con người cao cả. Mục đích cuối cùng của nghệ thuật là xây dựng con người cao cả, bằng cách xây dựng nhân vật điển hình. Các nhà văn đã tìm ra những chân dung nghệ thuật điển hình như Chí Phèo, Chị Dậu, Giăng Văn Giăng… bằng tâm huyết và tài năng của mình từ cuộc sống, số phận và suy nghĩ của người thường. Họ sắp xếp một cách có hệ thống, có khoa học để tạo nên một khía cạnh đẹp trong từng con người. Ví dụ như chị Dậu trong cuốn “Tắt đèn” đại diện cho người phụ nữ Việt Nam với đủ tính cách như đảm đang, mạnh khoẻ, dũng cảm và yêu thương chồng con.
Sự cao cả của tâm hồn qua nghệ thuật miêu tả
Miêu tả cái đẹp, cái thiện trong mỗi con người không chỉ là miêu tả cái cao cả của con người đó. Văn học Việt Nam luôn hướng về truyền thống nhân đạo để khai thác và miêu tả. Những tác phẩm nhân đạo luôn là những tác phẩm chân chính. Đáng quý hơn nữa, tác phẩm và nhân vật trong đó sẽ trở nên cao cả thông qua một cách suy nghĩ nghệ thuật độc đáo.
Tuy nhiên, miêu tả cái đẹp không đồng nghĩa với việc chỉ nhìn cái đẹp là đã đủ. “Có khi nhà văn miêu tả một cái nhìn rất xấu, một tội ác, một tên giết người, nhưng cách nhìn, cách miêu tả phải cao cả.” Đại thi hào Nguyễn Du là thí dụ với Thuý Kiều tài sắc “mười phân vẹn mười”, tức là miêu tả cái cao cả. Tuy nhiên, Nguyễn Du cũng miêu tả những cái xấu xa và thấp hèn của thế lực tàn bạo. Nhưng nhà văn không chỉ miêu tả mà chứng tỏ cách nhìn, cách miêu tả của mình phải cao cả. Nguyễn Du sử dụng những từ ngữ giàu ý nghĩa như “nhờn nhợt”, “mặt sắt” để miêu tả những tên buôn người, những kẻ bất nhân. Điều quan trọng không phải miêu tả mà là cách nhìn, cách miêu tả cái đó phải cao cả. Nhà văn cũng có thể miêu tả những cái xấu, tồi tệ và đáng ghê sợ, nhưng điều quan trọng nhất vẫn là “cách nhìn, cách miêu tả phải cao cả”.
Nghệ thuật văn chương: Sức mạnh và vẻ đẹp
Văn chương có sức mạnh to lớn và đang được tôn thờ. “Cái đẹp cứu nhân thế” đã từng được đề cập và “Những lời tử tế là điệu nhạc của thế gian”. Những câu nói đó không mâu thuẫn với ý kiến của Nguyễn Đình Thi. Nguyễn Đình Thi có cái nhìn toàn diện về nghệ thuật, xuất phát từ quan điểm cá nhân. Một thời đại, mọi tác phẩm văn chương đều hướng tới sự cao cả của tâm hồn con người để từ đó tìm ra cái đẹp giúp con người hoàn thiện và tìm ra cái xấu để con người nhìn lại và tự sửa mình.
Để trở thành một nhà văn sáng tác nghệ thuật, cần có ý kiến rõ ràng và hiểu thiên chức của văn học để đạt tới sự cao cả của văn chương. Cuộc sống phong phú và đa dạng và văn chương là sự phản ánh của cuộc sống đó một cách nghệ thuật. Mỗi nhà văn cần miêu tả cái xấu, cái đẹp trong tâm hồn con người, và dù miêu tả cái gì đi nữa, cách nhìn và cách miêu tả phải cao cả.
Article reproduced from Loigiaihay.com
