Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về kỹ thuật soạn bài Hoán dụ – một cách thức thú vị để gợi hình và gợi cảm trong văn chương.
I. Hoán dụ là gì?
Trước khi đi vào chi tiết, hãy xem qua đoạn văn sau đây từ đề bài sách giáo khoa Ngữ Văn 6:
- “áo nâu: người nông dân.”
- “áo xanh: người công nhân.”
- “Người nông dân thường mặc áo nâu, người công nhân thường mặc áo xanh khi làm việc.”
- “Nông thôn: người sống ở nông thôn.”
- “Thị thành: người sống ở thị thành.”
- “Người sống ở nông thôn và thành thị.”
Như bạn thấy, Hoán dụ là một kỹ thuật sử dụng từ ngữ để thay thế người hoặc vật khác, từ đó gợi hiện hình và sự cảm nhận đối với độc giả. Khi người viết sử dụng Hoán dụ, người đọc có thể tưởng tượng và cảm nhận hơn về nội dung đang diễn ra.
II. Các kiểu hoán dụ
Tiếp theo, chúng ta cùng điểm qua một số kiểu Hoán dụ phổ biến:
a. “Bàn tay ta: bộ phận của con người được dùng thay cho người lao động.”
- Quan hệ: bộ phận – toàn thể.
b. “Một, ba: số lượng cụ thể được dùng thay cho số ít và số nhiều.”
- Quan hệ: cụ thể – trừu tượng.
c. “Đổ máu: dấu hiệu của chiến tranh.”
- Quan hệ: dấu hiệu của sự vật – sự vật.
Với những ví dụ trên, chúng ta có thể thấy sự sáng tạo của người viết khi sử dụng Hoán dụ để kết nối các yếu tố và tạo hiệu ứng trực quan.
III. Luyện tập
Giờ hãy thử áp dụng kiến thức đã học vào các câu hỏi sau đây từ sách giáo khoa Ngữ Văn 6:
a. “Làng xóm – người nông dân. Quan hệ: vật chứa đựng – vật bị chứa đựng.”
b. “áo chàm – người Việt Bắc: Dấu hiệu sự vật với sự vật.”
c. “Trái Đất – nhân loại: Vật chứa dung – vật bị chứa đựng.”
Câu hỏi tiếp theo:
- So sánh hoán dụ – ẩn dụ:
| Ẩn dụ | Hoán dụ |
|---|---|
| Gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác. | Dựa vào quan hệ tương đồng: Hình thức, cách thức thực hiện, phẩm chất, cảm giác. Dựa vào quan hệ tương cận: Bộ phận – toàn thể, vật chứa đựng – vật bị chứa đựng, dấu hiệu của sự vật – sự vật, cụ thể – trừu tượng. |
Cuối cùng, hãy tiếp tục luyện tập với chính tả từ sách giáo khoa.
Với kỹ thuật Hoán dụ, bạn có thể biến những câu chuyện tưởng chừng nhàm chán trở nên sống động và thú vị hơn bao giờ hết. Hãy thử sử dụng kỹ thuật này và chia sẻ những trải nghiệm của bạn!
