Cây cọ – một biểu tượng không thể thiếu trong cuộc sống ở quê tôi. Khi đến với miền trung du quê hương, bạn sẽ bị chinh phục bởi vẻ đẹp của “rừng cọ, đồi chè” với màu xanh bao phủ như ngàn cánh tay chào đón bạn trở về sau bao ngày xa cách.
Một Biểu Tượng Đặc Sản Quê Hương
Cây cọ mang đến nét đặc biệt cho quê hương của tôi. Khi còn nhỏ, chúng tôi thường đi chăn trâu trên các đồi cọ, vui đùa mà không sợ nắng. Lá cọ như chiếc ô che mát, bảo vệ cho lũ trẻ. Trong cuộc chiến tranh Mỹ, cây cọ cũng có vai trò quan trọng trong việc bắn máy bay của địch. Dưới tán cây cọ, là nơi trú ẩn của dân quân, du kích và bộ đội địa phương. Khi hoà bình trở lại, người dân quê tôi trở lại cuộc sống ruộng đồng, lá cọ trở thành chiếc ô che nắng cho mẹ nhổ mạ và chiếc nón lá cho ba lên nương. Lá cọ còn được sử dụng làm lợp nhà, nhà bằng lá cọ vừa bền vững lại mát mẻ. Thân cây cọ thẳng đứng với những chiếc bi cọ sắc nhọn như mũi chông.
Mặc dù bề ngoài có vẻ sù sì và gớm ghiếc, nhưng bên trong cây cọ lại có một món ăn đặc sản rất ngon là củ ngũ cọ. Củ ngũ cọ là phần lõi gần búp cọ, nơi phình ra to nhất của thân cọ. Chỉ những người dân đã gắn bó với cây cọ như người dân quê tôi mới biết cách lấy được món đặc sản này. Cọ được chặt đổ rồi lấy búa bổ từng lớp bi, tách ra làm lộ lớp lõi tráng, khoét lấy phần non. Có thể ăn sống với vị giòn ngọt và mát, hoặc xào lên để có vị béo ngậy và bùi đặc trưng. Nhưng món ăn này chỉ được thưởng thức khi có khách quý đến chơi. Lá cọ còn được sử dụng để đan nón, trở thành một vật liệu tuyệt vời. Chiếc nón được các cô thôn nữ đan rất đẹp đã có mặt trên khắp đất nước. Rừng cọ đối với dân quê tôi như cây tre đối với dân Việt Nam.
Nhớ lúc bé, chúng tôi thường ngóng mẹ đi chợ về để đòi qua. Mỗi mùa, mỗi thứ quà khác nhau nhưng đều mang mùi vị của quê hương. Cửi cọ chín tới, chúng tôi ăn thật ngon và khó quên. Mẹ tôi còn mua cọ tươi về nhà tự cắt, và việc chọn cọ – như lũ thanh niên chúng tôi thường trêu nhau – là “cả một nghệ thuật”. Quả cọ ngon là quả được lấy từ cây cọ chưa bao giờ bị chặt lá, bởi thường người ta trồng cọ để lấy lá làm lợp nhà hoặc làm chổi. Nếu cây cọ bị chặt lá một lần, quả cọ sẽ còi cọc, hạt to và ăn rất chát, mất hết mùi vị đặc trưng. Chọn cọ làm sao cho quả cọ dài, hạt nhỏ, lõi dày, bấm ngón tay thấy màu vàng ngậy như mỡ gà. Cọ đấy mà ỏm lên chắc chắn sẽ bùi ngon phải biết, cọ càng già ăn càng bùi và béo.
Để ỏm cọ ngon, chúng tôi biết kĩ thuật. Lấy nước giếng khơi đun nóng vừa đủ. Ỏm cọ từ 15 đến 20 phút, khi cọ mềm và nước có vẩy vàng như mỡ gà. Cọ ỏm có lớp vỏ mỏng màu nâu sẫm, lõi cọ màu vàng, càng dầy càng ngon. Kĩ thuật chế biến cọ đòi hỏi sự chú ý, nếu không, cọ sẽ bị tóp lại và cứng chát không ăn được. Việc ỏm một mẻ cọ ngon đòi hỏi kỹ năng và công phu.
Ngoài lá cọ, người dân quê tôi còn chọn những quả cọ cùi dày, béo để làm dưa. Dưa cọ có vị mặn của muối, vị ngậy béo đặc trưng của cọ. Có thể ăn cùng với cơm hoặc ăn chơi đều rất ngon. Mỗi khi thấy mâm cơm có món dưa cọ ở những gia đình trong quê tôi, hãy mở lòng thưởng thức và đón nhận. Bạn sẽ không bao giờ quên hương vị của dưa cọ dù sau này bạn đi khắp nơi và được ăn đủ thứ sơn hào hải vị. Cây cọ có thể là thiên sứ của miền trung du đầy nắng gió này.
Nếu bạn từng được đi thăm rừng cọ bạt ngàn, nhìn thấy những cây cọ lớn trên những vùng đất khô cằn, chịu cảnh nắng miền trung du gắt gao, bạn sẽ cảm nhận tình yêu thương với cây cọ, mà còn chưa kể đến việc thưởng thức quả thơm ngọt mọc ra từ vùng khó khăn.
Tôi nghĩ về cây cọ, tôi nghĩ về con người ở đây qua bao thế hệ đã vượt qua mưa nắng và khó khăn để vươn cao và vươn xa. Nhưng trong niềm vui mỗi khi thấy những ngôi nhà cao tầng, ngói đỏ vượt lên lũy tre làng, tôi không bao giờ quên và luôn yêu quý hình ảnh “rừng cọ, đồi chè, đồng xanh ngào ngạt” của quê hương.
Cây cọ – một phần của tự nhiên và sự kết nối với dân quê tôi.
