Nếu nói thật, trong suốt 20 năm qua, tôi chỉ ăn bánh chưng một số lần đếm được trên đầu ngón tay. Dù có miếng bánh chưng trên bàn ăn, tôi cũng không chạm vào. Nhưng khi hiếm hoi được ăn, tôi vẫn thấy ngon. Tuyệt đối không ăn quá nhiều. Trong những lần hiếm hoi đó, tôi chỉ được mời một bát bánh chưng, nhưng cũng chỉ ăn một chút. Thật khác lạ.
Có lẽ là vì bánh chưng không còn đặc biệt lắm vào dịp Tết nên khiến tôi sợ, không muốn ăn nữa. Nhưng vào những ngày thường, tôi lại cảm thấy bánh chưng không hợp với khẩu vị của mình. Tôi luôn nghĩ đến bánh chưng là nghĩ đến Tết. Có lẽ là suy nghĩ của riêng tôi không hợp với bánh chưng. Vì vậy, trong hơn hai mươi năm qua, tôi có thể coi như không ăn bánh chưng cũng được.
Nhưng tôi lại quyết định đặt mua hai cặp bánh chưng.
Trên Facebook, có một nhóm mới được lập ra trong thời điểm đỉnh điểm đại dịch COVID-19 với tên gọi “Hội những người thèm món Bắc”. Trong nhóm đó có một chị xinh đẹp, khéo tay như con gái Hà Nội, quen biết nhau qua nhà hàng chị mở gần Đài truyền hình. Chị ấy biết rằng tôi thích ẩm thực Bắc và biết cách nấu đồ Bắc, nên đã mời tôi tham gia nhóm. Tôi vào nhóm vì tò mò muốn xem những chị em thế hệ hiện đại sống ở Sài Gòn làm được những món ăn Bắc ngon như thế nào.
Thỉnh thoảng, tôi xem qua vài bài quảng bá về các món ăn này. Và hôm nay, một lời rao bán “chả mỡ, giò thủ, bánh chưng” đã thu hút ánh nhìn của tôi. Nhìn ảnh thấy đẹp và tôi tin vào sự chuyên nghiệp của chị chủ nhóm, nên nghĩ rằng “chắc chắn món này ngon thì mới được mở bán ở đây”. Vì vậy, tôi đã đặt mua. Thật ra, tôi đặt mua một cặp bánh chưng dù không phải là đúng dịp Tết. Nhưng từ khi dịch COVID-19 xuất hiện, người ta vẫn đùa rằng nghỉ Tết kéo dài. Vậy thì coi như tôi đặt mua bánh chưng này để thưởng thức cái Tết kéo dài.
Đặt mua bánh chưng đã gặp một duyên khác. Tôi nhìn thấy chủ tài khoản rao bán có hai người bạn chung với tôi, đều là huấn luyện viên bóng đá chuyên nghiệp. Tôi bắt đầu tự hỏi làm sao hai người này chơi chung với chị bán bánh chưng, giò chả. Tôi quen biết nhiều cựu cầu thủ Bắc vào Nam lập nghiệp, nhưng không thể nào nhớ ra hai người này. Tôi hỏi và nhận được câu trả lời là “Chị là vợ của anh T.”. Tôi mới nhận ra chị vì chị đặt tên tài khoản theo biệt danh của chồng. Thôi không nói nhiều. Vì đã là chị này, tôi tin tưởng ngay. Chuyển khoản ngay. Chị muốn giao hàng ngày mai hay ngày kia, tôi đều vui lòng.
Tôi đã nhận bánh chưng và tặng ông anh thân đồng nghiệp kiêm hàng xóm một cặp. Ông này vợ mới sinh con. Bây giờ ông chăm sóc vợ và hai con gái lớn cũng như con út, nên bếp núc trong nhà luôn tấp nập. Tặng ông một cặp bánh chưng giò thủ, bữa nào ông lười không muốn bóc bánh thì có thể ăn nhanh. Tôi cũng vậy. Vợ bận bịu buôn bán. Theo Chỉ thị 16, việc giao hàng phải được tính toán sao cho đúng tuyến, đúng giờ vì sau 18h là nhân viên giao hàng không thể ra ngoài được. Vì vậy, nhiều khi tôi cũng xuống bếp nấu ăn thay vợ. Tôi không ngại nấu, nhưng dọn dẹp thì thấy sợ. Bánh chưng bỗng trở thành cứu cánh. Ăn uống dễ dàng và dọn dẹp nhanh chóng. Và cặp bánh chưng tôi vừa đặt mua thật ngon.
Thường thì trong đầu tôi, bánh chưng là của Tết. Nhưng suy nghĩ lại, bánh chưng vẫn có mặt trong cuộc sống hàng ngày chứ không chỉ riêng dịp Tết. Tôi nhớ về thời còn nhận bảo cấp, trên bàn bán chè của các bà từ Bắc, ngoài lạc rang húng, quấn thừng, kẹo dồi, kẹo vừng, kẹo lạc, bánh chả… đều có cả cặp bánh chưng thơm phức. Cái bánh nhỏ như lòng bàn tay ấy thực ra ăn ngon hơn cái bánh chưng lớn của Tết rất nhiều.
Và cũng chính loại bánh chưng nhỏ đó là món được nhiều chị em bán rong ở cổng trường. Miếng bánh được rán vàng, bên ngoài giòn rụm, nóng hổi, thêm chút tương ớt, ăn trước khi vào trường vào một sớm mùa đông thật ngon. Tôi không thể quên được cái miệng nhồm nhoàm của người bạn thân thời học trò. Anh ta là vua bánh chưng. Sáng dậy đã ăn xong tô phở, thấy chị bán bánh chưng đi ngang qua vẫn phải níu lấy một cái, bóc bánh ra ăn trong khi tôi và các bạn còn đang ngậm tăm để trộm điếu thuốc sợ hiệu trưởng bắt thì phiền.
“Bạn có thể ăn được món của nhà mình không? Đừng ngại cho ý kiến thẳng thắn nhé”. Đây là tin nhắn của chị gửi tôi ngay sau khi nhận hàng. Tôi trả lời chị thẳng thắn: “Bánh ngon, chả ngon chị ạ. Chỉ có giò thủ em thấy chưa đậm đà như chả mỡ”. “Ừ, vậy để chị cải thiện thêm. Nhiều khách nói giò thủ cần phải thơm hơn, đậm đà hơn tí nữa”.
Sau đó, chúng tôi trò chuyện. Chị kể về cuộc gọi với anh, anh đang ở Tây Nguyên. Chị nói về sự khó khăn của anh. Anh không làm nghề huấn luyện nữa, chuyển sang kinh doanh. Nhưng chỉ mới bắt đầu thì dịch bệnh xảy ra. Vì vậy, chị phải làm thêm, kiếm thêm tiền để nuôi cháu cho anh yên tâm. Nếu anh ở trên Tây Nguyên và lại phải đảm nhận cả chị và cháu ở Sài Gòn, anh sẽ căng thẳng hết cả người.
Câu chuyện với chị đưa tôi đến những hình ảnh khác, cuộc sống khác, những người khác xung quanh mình. Một cô gái xinh đẹp như mơ, ban đầu là nghệ sỹ flute, chồng là một nhà sản xuất âm nhạc trẻ. Hai người vừa sinh con. Khi dịch bùng phát, công việc trở nên khó khăn khi các chương trình ca nhạc bị hoãn. Vì vậy, cô gái trẻ này đã bán đồ ăn. Một ngày làm xôi xéo, một ngày làm bún dọc mùng, một ngày làm bún thang… mỗi ngày một món.
Và còn một cô gái khác, diễn viên kịch, thường đóng vai phụ. Sân khấu kịch đã khó khăn từ trước, giờ lại càng khó khăn hơn. Cô làm đồ miền Tây Nam Bộ. Cơm cháy khô cá dứa, cá lóc đồng kho tiêu, trứng cá sặc kho… Cầm cương cựu vẫn chải chói, nuôi con khỏi ngôi nhà thuê giữa Sài Gòn. Đầu đại dịch, không hiểu sao mẹ con cô cùng F0. Họ đi cách ly cùng nhau. Mới khỏi bệnh vài ngày đã mang bao và hàng đi chợ, họ họ.
Mạng xã hội thực sự là một công cụ hữu ích. Nhờ nó mà mọi người có thêm nơi để mua bán. Giữa giai đoạn biến cố lớn như vậy, có việc làm và kiếm được vài đồng còn hơn ngồi không làm gì cả. Ngồi không làm cũng dễ sinh tật và dễ nổi điên. Và khi nổi điên, gây chuyện hay gây lộn, thậm chí có thể gây những hậu quả khó lường. Người ta thường nói đùa trên mạng rằng “sau dịch, mọi phụ nữ đều tìm được người đàn ông ưng ý: không nhậu nhẹt, không la cà, không gái gú, ở nhà 24/24, vợ mắng cũng không dám bỏ đi”. Đúng là vợ chồng bây giờ cãi nhau cũng không dám ra đường thật. Tự nhiên vi phạm chỉ thị. Tồi tệ cả người.
Tuy nói vui, nhưng thực tế là phụ nữ Việt Nam đang thể hiện sự đảm đang. Trong thời dịch này, rất nhiều chị em phụ nữ đã chịu trách nhiệm. Đàn ông có vai trò quan trọng trong gia đình, nhưng dịch bệnh đã làm đổ sập bao nhiêu trụ cột vì sự thay đổi đột ngột của công việc và thu nhập. Trong thời gian tạm ngừng này, chị em không ngại bán hàng để kiếm sống, để có thực phẩm cho các ông cầm hơi, để có đủ lời nói trên mạng.
Tự nhiên, khi ăn miếng bánh chưng, tôi không nhớ đến anh đang ở Tây Nguyên mà nhớ đến một câu thơ của cụ Tú ngày xưa: “Quanh năm buôn bán ở mom sông, Nuôi đủ năm con với một chồng”. Tôi từng nghĩ rằng chị em Nam Định là những người đảm đang nhất từ câu thơ đó và từ những người Nam Định mà tôi từng gặp. Nhưng giờ đây, tôi nghĩ khác đi rất nhiều. Chị em ở bất kỳ đâu cũng đảm đang. Họ vươn lên trong hoàn cảnh khó khăn như thế này, không màng đến tình hình tạm ngừng do dịch bệnh gây ra. Họ từng ngày miệt mài ở “mom sông” của họ, một mom sông vô hình nhưng đủ tạo nên một chợ búa sống động. Có rau, có dưa, có vịt, có gà, có cá, có tôm và cả việc mặc cả giữa chợ để giúp đỡ lẫn nhau.
Làm đàn ông, tôi biết rằng phụ nữ có ý nghĩa rất lớn…
