Tố Hữu – một trong những ngôi sao sáng của thơ ca cách mạng Việt Nam. Thơ của Tố Hữu mang trong mình cảm xúc và lý tưởng của tình yêu và chính trị. Những bài thơ của ông viết về những vấn đề lớn lao, mang trong mình những cảm xúc chân thực, và đã làm rung động trái tim và khơi lên những suy nghĩ sâu sắc trong lòng nhiều người. “Từ ấy” có lẽ là một trong những bài thơ đặc biệt nhất của Tố Hữu, nó ghi lại tâm trạng của một chàng trai khi bắt gặp lý tưởng cộng sản, và từ đó gợi ra nhiều suy nghĩ về vấn đề lý tưởng, trách nhiệm của thanh niên với đất nước và dân tộc.
Lời tựa
“Từ ấy” được viết vào khoảng tháng 7/1938, khi Tố Hữu mới 18 tuổi và vinh dự được đứng trong hàng ngũ của Đảng. Tên gọi bài thơ này đã trở thành tên của tập thơ đầu tiên của Tố Hữu. Điều đó đã nói lên ý nghĩa đặc biệt của bài thơ trong cuộc sống cách mạng và cuộc đời của ông. Bài thơ bắt đầu bằng những lời giản dị và tự nhiên:
“Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ
Mặt trời chân lý chói qua tim”
Phút giây thiêng liêng
“Từ ấy” là khoảnh khắc thiêng liêng nhất trong cuộc đời của Tố Hữu, là mốc son quan trọng giữa hai chặng đường cuộc sống của ông. Trước khi nhận thức lý tưởng cộng sản, Tố Hữu và nhiều thanh niên khác cùng thời sống trong hoàn cảnh khó khăn, nhân dân bị đói khổ. Tuy có tình yêu nhiệt huyết, nhưng họ lại rơi vào bế tắc, không biết hướng đi. Trong bài “Nhớ đồng”, Tố Hữu từng viết:
“Đâu những ngày xưa tôi nhớ tôi
Bâng khuâng đi kiếm lẽ yêu đời
Vẩn vơ theo mãi dòng quanh quẩn
Muốn thoát than ôi bước chẳng dời”
Nếu đọc thơ của những nhà thơ Mới, ta sẽ thấy cảm giác cô đơn, lạc lõng và bế tắc trước thực tại không phải là điều xa lạ. Nhiều nhà thơ Mới đã tìm cách thoát khỏi nhưng lại rơi vào vòng xoáy cô đơn, tuyệt vọng và buồn phiền. Từ đó mới hiểu được vì sao Tố Hữu lại biết ơn mừng rỡ khi gặp lý tưởng. Đó như một chân trời mới được mở ra, ánh sáng mặt trời rực rỡ chiếu sáng cuộc sống và tâm hồn của nhà thơ. Đến tận bây giờ, khi nhớ lại, Tố Hữu vẫn không giấu được niềm vui sướng ngất ngây:
“Rồi một hôm nào tôi thấy tôi
Nhẹ nhàng như con chim cà lơi
Say đồng hương nắng vui ca hát
Trên chín tầng cao bát ngát trời…”
“Từ ấy” thực sự là một phút giây diệu kỳ và thiêng liêng. Nó như một mối duyên đầu đời của thanh niên với cách mạng. Tuổi trẻ, với ước mơ và nhiệt huyết, bây giờ được chỉ đường dẫn lối, lạc quan hướng về phía trước.
Hình ảnh và cảm xúc
Hai câu thơ còn diễn tả sức tác động to lớn của lý tưởng tới nhận thức của nhà thơ thông qua hệ thống hình ảnh từ ngữ giàu giá trị biểu cảm. Những động từ mạnh mẽ như “bừng”, “chiếu”, “chói” làm nổi bật sự thay đổi, sức tác động của “mặt trời chân lý” đối với tâm hồn Tố Hữu. Ánh nắng ở đây là “nắng hạ” rực rỡ, nhiệt tình, sáng chói và soi rọi. Đặc biệt, hình ảnh ẩn dụ kết hợp với ý nghĩa “mặt trời chân lý” thể hiện sâu sắc những cảm xúc của nhà thơ. Tố Hữu coi lý tưởng cộng sản như mặt trời, một hình ảnh so sánh ý nghĩa và hợp lý. Mặt trời mang sự sống đến cho muôn loài, cũng như lý tưởng đã làm hồi sinh cuộc đời và tâm hồn của nhà thơ. Ẩn sau đó là lòng biết ơn và tôn trọng của nhà thơ đối với cách mạng và Đảng.
Và từ sự hồi sinh đó, tâm hồn nhà thơ bùng nở, đầy sức sống:
“Hồn tôi là một vườn hoa lá
Rất đậm hương và rộn tiếng chim”
Nếu lý tưởng là mặt trời, thì không gì hợp hơn so sánh tâm hồn với một khu vườn rực rỡ màu sắc và đầy sức sống. Khu vườn ấy xanh tươi, tràn đầy sức sống cùng với hương thơm và tiếng chim vui nhộn. Tiếng chim vui nhộn có lẽ cũng là tiếng vui trong tâm hồn Tố Hữu trước khoảnh khắc thiêng liêng của cuộc đời. Từ khi được đứng trong hàng ngũ của Đảng cộng sản, tâm hồn chàng thanh niên như được hồi sinh, rộng mở và bay lên. Từ đó, tâm hồn thơ và cảm xúc tràn về, không còn những câu thơ bế tắc và nỗi buồn cô đơn. Từ đó, tâm hồn ấy, hồn thơ ấy đã tìm được lối đi và nguồn sống cho mình. Như vậy, khổ thơ đầu tiên là niềm vui sau niềm mê say và là tiếng cười vui vẻ của Tố Hữu trong khoảnh khắc thiêng liêng của cuộc đời khi được đứng trong hàng ngũ của Đảng cộng sản. Từ đó, chúng ta có một chiến sĩ cách mạng sẵn sàng hy sinh vì lý tưởng và dân tộc, một nhà thơ như người thư ký trung thành của thời đại và nhân dân.
Dưới ánh sáng của lý tưởng cách mạng, nhận thức mới về cuộc sống cũng đến với Tố Hữu:
“Tôi buộc lòng tôi với mọi người
Để tình trang trải với trăm nơi
Để hồn tôi với bao hồn khổ khác
Gần gũi nhau hơn mảnh khối đời”
Tố Hữu “buộc” cuộc đời của mình, tâm hồn của mình với mọi người. Đó là sự tự nguyện cao nhất của một cá nhân nhỏ bé trước cuộc sống rộng lớn. Nhà thơ sử dụng từ “lòng tôi”, “hồn tôi” như để nhấn mạnh sự gắn bó tinh thần và lý tưởng với tập thể. Tại đây, Tố Hữu hiểu rõ chỗ đứng của mình, ông đi về phía những người lao động khốn khổ nhất, ông sẵn lòng chia sẻ trái tim nhiệt huyết của mình “ở khắp nơi”. Đó là sự gắn bó, chân thành và sâu sắc. Tình yêu của Tố Hữu không chỉ là tình yêu chung chung mà còn là tình yêu cụ thể và gần gũi. Tố Hữu tìm đến những linh hồn đau khổ để tạo nên một khối đời, một khối đoàn kết mạnh mẽ. Từ TÔI đã hòa nhập vào TẤT CẢ, Tố Hữu tìm thấy chỗ đứng và giá trị của mình trong tập thể. Mối quan hệ giữa cá nhân và tập thể được giải quyết, khiến con người sống ý nghĩa và tích cực hơn. So với những nhà thơ Mới khác, ta mới thấy sự tiến bộ của Tố Hữu. Trong bài tiểu luận “Một thời đại trong thi ca”, Hoài Thanh đã chỉ ra bi kịch của cái TÔI muốn thoát ra ngoài mà lại bế tắc của những nhà thơ Mới. Ở đây, Tố Hữu đã đưa độc giả đến một cách sống mới, đến sự gắn bó hòa quyện của cá nhân và tập thể. Điều đó không chỉ là hướng dẫn cho cuộc sống của Tố Hữu mà còn là phương hướng cho thơ của ông.
Từ nhận thức mới, Tố Hữu đã hiểu rằng:
“Đời cách mạng từ khi tôi đã hiểu
Dấn thân vô là phải chịu tù đày
Là gươm kề cổ súng kề tai
Là thân sống chỉ coi còn một nửa”
Nhưng khi lý tưởng đã chiếu soi, trái tim đã hồi sinh, nhà thơ trẻ không sợ sương gió cuộc đời, không sợ sống chết đạn bom. Ông biết chỗ đứng của mình, của thơ của mình để đi theo hướng đúng, tìm đúng con đường để sống một cuộc sống ý nghĩa. “Từ ấy” mãi mãi là mốc son chói lọi trong cuộc đời Tố Hữu, bởi từ đó ông không còn là một nhà trí thức nhỏ bé vơ vẩn cùng với những mây gió nữa, mà đã trở thành một nhà thơ chiến sĩ, một người bạn, đồng chí của nhân dân lao động. Từ đó, Tố Hữu mới được sinh ra dưới ánh sáng mặt trời lý tưởng. Tình yêu và sự say mê của tuổi 17-18 khi gặp ánh sáng của cuộc sống đã làm rung động trái tim những người yêu thơ.
