Có lẽ mỗi người khi nhắc đến mùa thu sẽ có những cảm xúc và tâm sự khác nhau. Với Nguyễn Khuyến – nhà thơ của làng cảnh Việt Nam, bài thơ Thu ẩm mang lại cho người đọc một bức tranh thu phong phú và đa dạng từ góc nhìn của một thi nhân đơn độc.
Bài thơ mở đầu bằng cảnh thôn dã, với những ngôi nhà thấp le te và màn đêm sâu tối. Trong đêm thu trời tối, Nguyễn Khuyến trầm ngâm bên chén rượu, những cảnh thu ở nhiều nơi lần lượt hiện về trong tâm trí của thi nhân. Đó là một cảnh chiều thu yên ả, đầm ấm của quê hương. Đó là cảnh mùa thu trong một ngày nắng đẹp. Tất cả những cảnh vật này đã thấm sâu vào tâm hồn Nguyễn Khuyến và khiến ông gọi về trong lúc làm thơ.
Một trong những điểm đặc biệt của bài thơ là hình ảnh trăng mùa thu thể hiện qua con mắt của Nguyễn Khuyến. Từ nhìn qua ao, trăng lóe sáng lên. Đây là một phát hiện của nhà thơ có tài, với cách sử dụng ngôn ngữ tạo ra hiệu ứng ánh sáng vàng từ trên mặt nước ao. Bức tranh thu của Nguyễn Khuyến trở nên mới mẻ và độc đáo.
Nhưng đằng sau những hình ảnh tươi đẹp là nỗi buồn và nỗi đau của Nguyễn Khuyến. Ông thể hiện tâm trạng bất an và u hoài trước tình cảnh nô lệ của dân tộc, đất nước mà ông yêu quý. Để giải tỏa nỗi buồn, Nguyễn Khuyến trở thành bạn của túi thơ và tìm kiếm sự an ủi trong rượu. Nhưng uống rượu chỉ khiến ông nhớ thêm buồn, thể hiện rõ tâm trạng sâu lắng của Nguyễn Khuyến.
Bài thơ Thu ẩm của Nguyễn Khuyến đánh dấu một sự sáng tạo trong việc gieo vần và sử dụng từ ngữ, hình ảnh đậm chất dân tộc. Bức tranh thu trong bài thơ không chỉ là một cảnh vật mà còn là nỗi niềm u hoài và tâm sự của một tài năng thơ ca. Với tình yêu nước sâu sắc và tinh tế, Nguyễn Khuyến đã tạo ra một áng thơ độc đáo với những vần thơ xúc động, để lại dư âm trong lòng người đọc.
