Phần tổng kết và củng cố bài học luôn được coi là quan trọng trong mỗi buổi học. Đây là lúc giáo viên chắt lọc và truyền đạt những kiến thức quan trọng nhất cho học sinh, đồng thời thúc đẩy các em tìm hiểu thêm về các vấn đề liên quan đến bài học. Tuy nhiên, trong chương trình Ngữ văn lớp 11, đặc biệt là với nhóm bài văn học trung đại, cách dạy truyền thống vẫn áp đặt và khuôn mẫu.
Phần tổng kết bài học – nâng cao năng lực làm việc của học sinh
Thường thì, giáo viên sẽ yêu cầu một hoặc hai học sinh trả lời câu hỏi “Trình bày những nét lớn về nội dung, nghệ thuật của tác phẩm”. Sau đó, giáo viên sẽ bổ sung và hoàn thiện. Với bài “Câu cá mùa thu” (Nguyễn Khuyến) ví dụ, giáo viên thường tập trung hướng dẫn học sinh đọc và hiểu văn bản trước khi đến phần tổng kết. Phương pháp này thường áp dụng bằng cách đặt câu hỏi cho học sinh “Em hãy tóm lại những nét lớn về nội dung và nghệ thuật của bài thơ ‘Câu cá mùa thu'”, sau đó gọi 1 hoặc 2 học sinh giỏi trong lớp trình bày. Nếu học sinh không trả lời được, giáo viên sẽ tóm tắt và học sinh ghi chép.
Phần củng cố bài học – gợi mở và đánh giá
Đối với phần củng cố bài học, trong một số bài, giáo viên trình bày ngắn gọn, trong khi những bài khác đưa ra các câu hỏi gợi ý cho học sinh trả lời và giáo viên nhận xét. Ví dụ, qua khảo sát thực tế, chúng tôi nhận thấy cho tác phẩm “Tự tình” (Hồ Xuân Hương), phần đọc và hiểu chiếm nhiều thời gian nên phần củng cố thường chỉ mất từ 2 đến 3 phút. Giáo viên thường trình bày một cách ngắn gọn để đảm bảo thời gian: “Tác phẩm giúp các em hiểu thêm về đề tài người phụ nữ trong văn học trung đại, cuộc đời éo le của Hồ Xuân Hương, cũng như đặc điểm của thể thơ Nôm Đường luật. Qua đó, tác phẩm gợi mở bài học về nghị lực sống, về sự cảm thông và chia sẻ trong cuộc sống”. Các bài học khác cũng áp dụng tương tự. Có một số tiết học, do thiếu thời gian, giáo viên chỉ dặn chung chung: “Về nhà các em đọc và xem lại bài học hôm nay”.
Cách làm truyền thống – hạn chế năng lực làm việc của học sinh
Tuy cách dạy thuyết trình hoặc đặt câu hỏi và thảo luận đảm bảo nắm vững kiến thức của học sinh, nhưng nó hạn chế khả năng làm việc sáng tạo của học sinh. Tất cả các bài học đều diễn ra theo cách tương tự, thường ở phần cuối tiết học, đôi khi vội vàng, khiến học sinh mất tập trung và mất hứng thú. Trong khi đó, phần này vô cùng quan trọng, giúp học sinh ghi nhớ bài lâu hơn, đồng thời áp dụng bài học vào cuộc sống và phát triển sự sáng tạo của mình. Làm mới phương pháp tổng kết bài học giúp học sinh hứng thú hơn, tự tin hơn và tạo ra kết quả học tập tốt hơn.
