Chơi chữ là một phương pháp thú vị trong ngôn ngữ văn học. Nó tạo ra những câu văn độc đáo, dí dỏm và hài hước. Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá những cách chơi chữ khác nhau và cách chúng ảnh hưởng đến nghĩa của từng câu.
Cách Chơi Chữ Trong Ca Dao
Bài ca dao sau đây là một ví dụ về cách chơi chữ thông qua hiện tượng đồng âm:
“Bà già đi chợ Cầu Đông,
Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng?
Thầy bói xem quẻ nói rằng:
Lợi thì có lợi nhưng răng không còn.”
- Từ “lợi” trong câu đầu tiên được sử dụng với nghĩa “lợi lộc, thuận lợi”.
- Còn từ “lợi” trong câu của thầy bói có ý chỉ đến chiếc răng không còn. (răng lợi)
Việc sử dụng từ “lợi” như vậy tạo ra một hiệu ứng bất ngờ, thú vị và hài hước.
Các Loại Chơi Chữ Khác
Ngoài cách chơi chữ thông qua hiện tượng đồng âm như trong bài ca dao trên, chúng ta còn có những cách chơi khác. Hãy xem các câu sau và tìm hiểu những loại chơi chữ khác đó là gì:
a) “Sánh với Na-va “ranh tướng” Pháp
Tiếng tăm nồng nặc ở Đông Dương.” – Tú Mỡ
Lối chơi chữ trong câu trên là sử dụng lối nói gần âm: “ranh tướng” gần âm với danh tướng. Nhưng ý nghĩa hoàn toàn khác nhau. Danh tướng và vị tướng giỏi được lưu danh; còn ranh tướng là kẻ ranh ma – ý mỉa mai – chế giễu.
b) “Mênh mông muôn mẫu một màu mưa
Mỏi mắt miên man rong cối đá, mãi mịt mờ.”
- Tú Mỡ
Lối chơi chữ trong câu trên là sử dụng cách điệp âm, hai câu thơ điệp âm “m” tới 14 lần. Điều này diễn tả sự mịt mờ của không gian đầy mưa.
c) “Con cá đối bỏ tCon mèo cái nằm trên mái kèo,
Trách cha mẹ nghèo, anh nỡ phụ duyên em.” – Ca dao
Lối chơi chữ trong câu ca dao trên là dùng lối nói lái:
- Cá đối được nói lái thành cối đá.
- Mèo cái được nói lái thành mái kèo.
Điều này nhằm diễn tả sự trái khoáy, sự hẩm hiu của duyên phận.
d) “Ngọt thơm sau lớp vỏ gai,
Quả ngon lớn mãi cho ai đẹp lòng.
Mời cô mời bác ăn cùng,
Sầu riêng mà hoá vui chung trăm nhà.” – Phạm Hổ
Lối chơi chữ trong đọa thơ trên là sử dụng từ ngữ đồng âm:
- “Sầu riêng” – danh từ chỉ một loại trái cây ở Nam Bộ.
- “Sầu riêng” – tính từ chỉ sự phiền muộn riêng từ của con người.
Như vậy, chơi chữ là sử dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ ngữ để tạo sắc thái dí dỏm, hóm hỉnh, hài hước. Các kiểu chơi chữ bao gồm việc sử dụng từ ngữ đồng âm, lối nói gần âm, cách điệp âm, lối nói lái và từ ngữ trái nghĩa, đồng nghĩa hoặc gần nghĩa. Chơi chữ được sử dụng trong cuộc sống hằng ngày, trong văn thơ và đặc biệt trong thơ văn trào phúng, câu đối và câu đố.
