Bài viết này sẽ giới thiệu về bài văn “Cô Tô” – một phần cuối trong tác phẩm “Kí Cô Tô”, mô tả những ấn tượng về thiên nhiên và con người lao động trên đảo Cô Tô, mà nhà văn Nguyễn Tuân thu thập được trong chuyến đi khám phá đảo. Bài văn này được giới thiệu trong chương trình học văn lớp 6, thuộc sách “Kết nối tri thức, tập 1”.
Hôm nay, chúng ta sẽ cùng khám phá nội dung chi tiết của bài văn “Cô Tô”.
Contents
Khám phá thế giới văn học
1.1 Kí
- Kí là một thể loại văn học, tập trung ghi chép sự thật.
- Trong kí, người viết tường thuật sự việc, miêu tả người, cảnh vật, cung cấp thông tin và thể hiện cảm xúc, suy nghĩ của mình.
- Với một số loại kí, tác giả thường là người trực tiếp tham gia hoặc chứng kiến sự việc. Sự việc được kể theo trình tự thời gian. Tác giả có thể sử dụng ngôi “tôi” và đóng vai trò như người kể chuyện. Khi kể, tác giả kết hợp trình bày suy nghĩ, cảm xúc, sự quan sát, liên tưởng, tưởng tượng của mình về sự việc.
1.2 Du ký
- Du ký là một thể loại ghi chép về những chuyến đi tới các vùng đất.
- Người viết miêu tả những điều mình thấy và nghe trong hành trình của mình.
1.3 Dấu ngoặc kép
- Dấu ngoặc kép có nhiều công dụng. Bên cạnh việc dùng để đánh dấu từ ngữ, đoạn trích trực tiếp, lời đối thoại hoặc đánh dấu tên tác phẩm, tờ báo, tập san…, dấu ngoặc kép còn được sử dụng để đánh dấu từ ngữ được hiểu theo nghĩa đặc biệt.
Khám phá bài văn “Cô Tô”
2.1 Trước khi đọc
Kể tên những nơi em đã từng đi tham quan và chia sẻ những điều em quan sát được từ những chuyến đi đó.
- Một số nơi em đã đến: Lăng Bác, Hồ Gươm, Văn Miếu Quốc Tử (Hà Nội)…
- Những điều em quan sát được: Những địa điểm trên đã giúp em hiểu thêm về Hà Nội.
Tìm vị trí quần đảo Cô Tô trên bản đồ Việt Nam và nêu vị trí của quần đảo này.
- Cô Tô là một quần đảo thuộc tỉnh Quảng Ninh, nằm trong vịnh Bắc Bộ, cụ thể thuộc huyện Cô Tô.
2.2 Đọc bài văn
Câu 1. Từ “trận địa” khiến em hình dung cơn bão biển như thế nào?
- Từ “trận địa” khiến em hình dung cơn bão biển như một kẻ thù nguy hiểm đang sẵn sàng để đánh bại con người.
Câu 2. Tác giả quan sát và cảm nhận trận bão bằng những giác quan nào?
- Tác giả quan sát trận bão qua các giác quan: xúc giác, thính giác và thị giác.
2.3 Sau khi đọc
Câu 1. Qua bài kí Cô Tô, nhà văn đã đưa người đọc đến những nơi nào và gặp gỡ những ai?
- Nhà văn đã đưa người đọc đến với cảnh thiên nhiên của đảo Cô Tô trong cơn bão, sau cơn bão (từ bình minh đến hoàng hôn) và gặp gỡ những người dân sống trên đảo.
Câu 2. Tìm những từ ngữ miêu tả sự dữ dội của trận bão. Những từ ngữ nào cho thấy tác giả có chủ ý miêu tả trận bão như một trận chiến?
- Từ ngữ miêu tả sự dữ dội của trận bão: nhiều khuôn cửa kính bị gió vây và dồn bung hết, kính bị thứ gió cấp 11 ép vỡ tung, tiếng gió càng ghê rợn mỗi khi nó thốc vào…, nó rít lên rú lên như cái kiểu người ta vẫn thường gọi là quỷ khốc thần linh.
- Những từ ngữ cho thấy tác giả chủ ý miêu tả trận bão như một trận chiến: trận địa, viên đạn mũi kim, hỏa lực, liên thanh.
Câu 3. Biển sau bão hiện lên như thế nào?
- Biển sau bão được miêu tả như một ngày trong trẻo, sáng sủa. Cây trên đảo thêm xanh mượt, nước biển đậm đà hơn, cát vàng giòn hơn, lưới càng nặng mẻ cá giã đôi.
Câu 4. Tác giả đã quan sát cảnh thiên nhiên và hoạt động của con người trên đảo ở những thời điểm nào và từ vị trí nào?
- Tác giả quan sát từ trên cao, từ nóc đồn trên đảo. Nguyễn Tuân nhìn ra bao la Thái Bình Dương bốn phương tám hướng, quay gót 180 độ mà ngắm cả toàn cảnh đảo Cô Tô.
Câu 5. Chỉ ra một câu văn thể hiện sự yêu mến của tác giả đối với Cô Tô.
- Câu văn: “Nhìn rõ cả Tô Bắc, Tô Trung, Tô Nam, mà càng thấy yêu hòn đảo như bất cứ người chài nào đã từng đẻ ra và lớn lên theo mùa sóng ở đây.”
Câu 6. Em hình dung khung cảnh Cô Tô sẽ như thế nào nếu thiếu chi tiết miêu tả giếng nước ngọt và hoạt động của con người quanh giếng?
- Nếu thiếu chi tiết miêu tả giếng nước ngọt và hoạt động của con người quanh giếng, khung cảnh Cô Tô sẽ chỉ có thiên nhiên đẹp đẽ mà trở nên mênh mông, vô tận vì mất đi nhịp sống tấp nập, vui vẻ của con người.
Câu 7. Kết thúc bài kí Cô Tô là suy nghĩ của tác giả về chị Châu Hòa Mãn. Cách kết thúc này cho thấy tình cảm của tác giả với biển và những người dân ở đây như thế nào?
- Hình ảnh về chị Châu Hòa Mãn: “Trông chị Châu Hòa Mãn địu con thấy nó yên tâm như hình ảnh biển cả là mẹ hiền mớm cá cho lũ con lành”. Cách kết thúc này cho thấy tình yêu sâu sắc của tác giả dành cho biển cả và những người dân ở đảo Cô Tô.
Viết kết nối với việc đọc
Trong bài văn “Cô Tô”, mặt trời lúc bình minh được so sánh với lòng đỏ của quả trứng thiên nhiên đầy đặn. Đoạn văn (5-7 câu) dưới đây sẽ chỉ ra ý nghĩa của hình ảnh so sánh đó và liên hệ với cách miêu tả mặt trời lúc bình minh trong các tác phẩm khác mà chúng ta đã biết.
Mẫu 1
Với đoạn văn miêu tả “Cô Tô”, Nguyễn Tuân đã tạo ra một hình ảnh mặt trời mọc vô cùng đặc biệt. Đặc biệt, chúng ta không thể bỏ qua sự so sánh giữa “mặt trời trên đảo sau cơn bão” với “lòng đỏ quả trứng thiên nhiên đầy đặn, tròn trĩnh và phúc hậu”. Bằng cách này, vẻ đẹp rực rỡ và màu sắc của mặt trời lúc bình minh được tạo ra qua cách so sánh tinh tế này. Chúng ta có thể tưởng tượng về một vầng thái dương với ánh sáng chói lọi, không chỉ đại diện cho cuộc sống ấm no mà còn tượng trưng cho sự tươi mới và thịnh vượng trên đảo Cô Tô. Chúng ta có thể so sánh với bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” của Huy Cận, với hình ảnh “Mặt trời đội biển nhô màu mới”, thể hiện hy vọng về một cuộc sống ấm no và đầy đủ. Cảnh mặt trời mọc trên Cô Tô thể hiện sự giao thoa hân hoan giữa con người và thiên nhiên. Mỗi hình ảnh đều mang ý nghĩa riêng, thể hiện tài năng của tác giả.
Mẫu 2
Trong đoạn trích bài kí Cô Tô, Nguyễn Tuân sử dụng nhiều hình ảnh so sánh, nhưng ấn tượng nhất có lẽ là hình ảnh mặt trời mọc. Nhà văn đã khéo léo so sánh mặt trời lúc bình minh: “mặt trời tròn trĩnh phúc hậu như lòng đỏ một quả trứng thiên nhiên đầy đặn; quả trứng hồng hào thăm thẳm và đường bệ đặt lên một mâm bạc đường kính mâm rộng bằng cả một cái chân trời màu ngọc trai nước biển hửng hồng; y như một mâm lễ phẩm…”. Bằng cách này, mặt trời trên biển hiện lên huy hoàng, rực rỡ với sự quan sát tinh tế của Nguyễn Tuân. Trong bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá”, Huy Cận cũng miêu tả: “Mặt trời đội biển nhô màu mới/Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi”. Hình ảnh mặt trời mọc ở đây gắn với cuộc sống lao động của người dân miền biển, thể hiện hy vọng về một cuộc sống ấm no, đầy đủ. Cảnh mặt trời mọc ở Cô Tô được thể hiện trong sự giao thoa hân hoan giữa con người với thế giới.
